Walburgiskerk

De Walburgis-kerk in Zutphen is een van de mooiste kerken van Nederland. Rond 1050 is men begonnen met de bouw van De kerk in haar huidige vorm. Er heeft daarvoor op dezelfde plek een andere kerk gestaan.  Tweehonderd jaar later is hij grondig verbouwd, waarbij hij zijn huidige vorm en omvang bereikte.

Tot 1591 was de Walburgiskerk een collegiale of kapittelkerk en de oudste parochiekerk van Zutphen. Na de reformatie was het de hoofdkerk van de Hervormde Gemeente en in de afgelopen jaren van de Protestantse Gemeente Zutphen.

Rijksmonument

De huidige kerk is niet de eerste op deze plaats. Bij bouwkundig onderzoek in de jaren negentig van de vorige eeuw werden boven de gewelven van koor en transept restanten ontdekt van een grote Romaanse kerk. Dat was een kerk in de Utrechtse stijl. Ze leek veel op de St. Pieter, de St. Janskerk in Utrecht, de St. Lebuinuskerk in Deventer of de St. Martinus in Emmerik (Duitsland). Dit waren allemaal kerken gebouwd door de bisschop van Utrecht. Daarmee leverde dit onderzoek ook een antwoord op wie toch de opdrachtgever was geweest voor de St. Walburgiskerk: de graaf van Zutphen of de bisschop van Utrecht. Rond 1220 werd begonnen met de bouw van de huidige kerk.

Deze bestond uit het onderste deel van de toren, het middenschip, het transept en het hoogkoor. Aan het eind van de veertiende eeuw werd de kooromgang gebouwd met de Raadskapel. In 1446 brandde de toren voor de eerste keer af. In de tweede helft van de vijftiende eeuw werden eerst de huidige zijbeuken van het schip gebouwd en aan het einde van die eeuw de beide grote dwarskapellen. Rond 1500 volgde het Mariaportaal.

Klokkenluiden

Nu heeft de klokkenstoel een betonnen vloer. Er hangen daarboven vier grote klokken, genoemd naar de vier prinsessen. En sinds haar negenhonderdste verjaardag hangen er twee nieuwe klokken bij. Deze zijn geschonken aan de kerk door bewoners en bedrijven van de stad Zutphen en completteren het klokkengebeier dat over de stad galmt als ze worden geluid. We hebben een klokkenluidersgilde, dat iedere zaterdagavond om zes uur naar boven klimt om de zondag in te luiden. Iedereen, die om kwart voor zes zin heeft om de 100 treden omhoog te klimmen, mag mee aan de touwen hangen om hen daarbij te helpen.

Brand in de toren

In 1600 brandde de toren voor de tweede keer af. Tot dan toe had de toren een hoge spits. In 1663 – 1637 werd een torenbekroning in de vorm van de huidige peperbus op de toren gebouwd. In 1948 brandde de toren voor de tot nu toe laatste keer af. Van 1969 tot 1972 werd de toren in ere hersteld. De laatste grote restauratie van de kerk dateert van 1990 tot 1998. Op de hieronderstaande foto’s ziet u in welke heftigheid de brand uitsloeg en hoe de brandweer haar best deed om deze te bestrijden. 

 

(Foto’s afkomstig Mara de Brouwer)  

Hieronder de film Brand in de Walburgistoren, afkomstig uit de film Woelige Jaren, Zutphen in de periode 1940-1950 gemaakt door Odeon Studio.

Sint Walburgis

De kerk staat bekend als de St. Walburgiskerk, maar eigenlijk was het een Maria kerk. Maria was de patroonheilige van de stad en van de parochie. Vandaar dat de kerk een fraai Mariaportaal heeft en dat Maria in de koorsluiting staat afgebeeld. St. Walburgis was de patroonheilige van het kapittel dat in het koor zijn diensten deed. Zij was een Engelse non die van 711 tot 789 leefde. Een broer van haar was abt in een Duits klooster en een andere broer bracht het zelfs tot bisschop van Eichstätt. Zij werd de abdis van het klooster van haar broer na diens overlijden. Zij verrichtte veel wonderen en werd al snel na haar dood als heilige vereerd. Walburgis was in de elfde en twaalfde eeuw een populaire heilige. Haar verering werd met name bevorderd door de Utrechtse bisschop Burchard die in 1105 de Zutphense kerk na een brand herwijdde. Waarschijnlijk heeft hij toen het kapittel aan haar opgedragen. In deze periode werden er ook andere kerken aan St. Walburgis gewijd: bijv. Tiel (later verplaatst naar Arnhem) en in Groningen. St. Walburgis werd herbegraven in Eichstätt, wat nu een bedevaartplaats is geworden, omdat er jaarlijks dauwdruppels van haar kist vallen, die geneeskrachtige uitwerking zouden hebben op wie er in gelooft. Het kroontje op haar hoofd (naast de kerk staat haar beeld, duidt erop, dat sommige mensen menen dat zij van koninklijke bloede was. Het kroontje is in zekere zin ook praktisch, de duiven gaan niet op haar hoofd zitten. De kerk is bekend vanwege een grote hoeveelheid muur- en gewelfschilderingen. Deze dateren uit de vijftiende en zestiende eeuw. Ze werden in de negentiende eeuw overgewit, maar in 1912 bij een grote restauratie herontdekt en gedeeltelijk gerestaureerd en aangevuld. Van de oorspronkelijke rijke inventaris zijn nu nog de moeite waard de unieke veertiende-eeuwse kaarsenkroon in het koor, het zestiende-eeuwse doopvont (1527)en het zeventiende-eeuwse orgel, (1637-1643) gebouwd door de in zijn tijd zeer beroemde orgelbouwer Hans Henrick Baeder. Tenslotte heeft de kerk nog een grote hoeveelheid grafzerken uit de periode van de late vijftiende eeuw tot de vroege negentiende eeuw. Sinds 2003 is er sprake van verwering van de buitenmuren en zal een restauratie van muren en toren wederom moeten worden uitgevoerd. Indien u hier meer informatie over wilt kunt u het verslag van Henk Brummelman lezen. Naast de kerk bevindt zich de beroemde “Librije”, de nog geheel in oude staat verkerende ‘kettingbibliotheek’ van de kanunniken uit de 16e eeuw. (1561-1564). De bibliotheek werd gesticht als dam tegen de Hervorming, die in die eeuw zienderogen terrein won.