Een digitale wandeling door een historische stad

De Pont Neuf met doorkijkje naar de Rozengracht, begin 20e eeuw, links schoorstenen van het Binnengesticht

1: Wie over de Pont Neuf, zo werd de brug vanuit de stad richting stationsplein liep, kwam op het stationsplein. Omgeven met statige huizen, een parkje met daarin het beeld van Manus. Een beeld waar nogal wat over te doen was. Hij stond daar met een ontbloot lichaam en wie van uit het station kwam kon zijn billen zien. Tja, de gemeentelijke hoveniers hebben dit keurig opgelost door er wat struikgewas om heen te plaatsen.

Het in zicht gekomen stationsgebouw straalt een gevoel van ‘grandeur uit. Hoog gelegen (gebouwd op de oude stadswallen) met een uitnodigende stationsrestauratie, waar je van een kopje koffie met echte “Zutphense Moppen” kon genieten voordat de reis per trein begon.
Het oude stationsgebouw is in 1865 gebouwd en ontworpen door K.H. van Brederode. Als enige in Nederland werd hier een type station gebouw “SS-tweede klasse”, waarbij SS staat voor Standaard Station.
Het station werd Zutphen al snel een knooppunt van nationale en internationale spoorverbindingen. De Staatsspoorwegen die de exploitatie op de meeste staatslijnen verzorgde, reed met doorgaande internationale sneltreinen tussen Amsterdam – Arnhem en Hannover, deze treinen bogen bij Zutphen af van Staatslijn A naar Staatslijn D om vervolgens bij Oldenzaal de grens te passeren. Na het gereedkomen van de Oosterspoorweg en in het verlengde daarvan de spoorlijn naar Winterswijk en het Ruhrgebied ging ook de HIJSM met internationale treinen via Zutphen rijden.
Op 14 oktober 1944 werd het station zwaar beschadigd, toen geallieerde vliegtuigen trachtten om de IJsselbrug te bombarderen. Dat bombardement eindigde in een tragedie voor de stad. Geallieerde bommenwerpers brengen geen hoop maar diepe rouw. In plaats van de IJsselbrug te verwoesten, kwamen de bommen op een deel van de oude binnenstad. Het stationsgebouw brandde compleet uit. Het eigenlijke doelwit, de bruggen over de IJssel, bleef daarentegen nagenoeg intact. Hierbij kwamen honderd mensen om het leven en werden honderden Zutphenaren dakloos.
Het oude station heeft na de oorlog nog tot 1952 dienst gedaan.

Er is direct begonnen met de bouw van een nieuw station dat iets oostelijker werd geplaatst. De treinen werden langer en door het verplaatsen van het station bleven de wagons niet op de IJsselbrug staan maar kwamen keurig aan op het perron

Het nieuwe stationsgebouw is ontworpen door H.J. Schelling.en is nu een rijksmonument.
Bouw nieuwe stationswijk
2: Ondertussen werd hard gewerkt aan het herstel van de verwoeste stationswijk. Hierbij ging het vooroorlogse stratenplan op de schop, zodoende kon een nieuwe toegangsweg tussen de IJsselbrug en de Nieuwstad worden aangelegd. Niet alleen viel de door het bombardement getroffen bebouwing onder de slopershamer, het Oude en Nieuwe Gasthuis -een van de grootste gebouwcomplexen van de stad- werd eveneens gesloopt.
Op deze vrijgekomen ruimte werd een gloednieuwe wijk ingericht, met als centrale as de nieuwe Stationsstraat. Het nieuwe station schoof immers in oostelijke richting op. Op die manier kreeg het nieuwe station een betere verbinding met de oude binnenstad. Maar er waren nog een paar redenen waarom het station verplaatst kon worden. In 1950 kwam de nieuwe IJsselspoorbrug gereed, waarbij tevens de op- en afritten werden verlengd. Bijna het hele traject tussen de IJsselspoorbrug en de brug over het Twentekanaal werd (enigszins) verhoogd aangelegd, waardoor in Zutphen het complete emplacement opnieuw moest worden ingericht. Wellicht werd hierbij ook al vooruitgelopen op de voorgenomen electrificatie van de spoorlijn Arnhem-Zwolle, welke in 1953 gereed zou komen. De perrons kwamen dus wat hoger te liggen. Daarentegen werd het terrein vóór het station afgegraven, zodat het stationsgebouw op straatniveau kwam te staan. Voor de rest leek de opzet van het nieuwe station op de oude situatie, er kwamen wederom twee (dubbele) perrons. Deze zijn nu via een tunnel te bereiken. Het nieuwe station werd ontworpen door H.G.J. Schelling en kwam in 1952 gereed. Het is onmiskenbaar een naoorlogs ontwerp van deze architect, een logisch vervolg op de stations van Enschede en Hengelo.