We hebben gezien wat er met een aantal gevangenen uit het Huis van Bewaring gebeurd is. Maar er waren er meer daarom gaan op maandag 2 april 45 Heinemann met Hofmann, die werkzaam is op zijn kantoor, naar Deventer waarheen in de tussentijd de Dienststelle Lochem verhuisd is. Hij krijgt daar van het hoofd van die afdeling Haaze de opdracht de plaatselijke Nederlandse politie mee te delen dat de gevangenen in het Huis van Bewaring te Zutphen vrijgelaten moeten worden.
Als Hofmann dit bevel wil uitvoeren bemerkt hij dat de gevangenen zich in de tussentijd zelf al bevrijd hebben. Omdat de met de bewaking belaste Duitsers en Landwachters in verband met de nadering van de bevrijders weggaan zien zo’n 50 gevangenen kans om uit het Huis van Bewaring weg te komen. Daarbij doet zich een incident voor. Een oud directeur die juist op dat moment aankomt treft daar een wanordelijke boel aan. Hij stelt zich daarom in verbinding met de waarnemend commissaris van politie. Deze vraagt hem contact op te nemen met de S.D. Gelukkig lukt dat niet en gebeuren er geen ongelukken.
Bij terugkomst uit Deventer blijkt dat de Coehoorsingel en daarmee de Dienststelle onder granaatvuur van de aanvallers ligt die op dat moment al in Warnsveld staan. Van de Gefechtskommandant krijgt Heinemann opdracht om naar de Hoven te gaan. Later gaat hij naar Brummen.
Van die uitbraak van de gevangenen heb ik enige jaren geleden onderstaand verslag gekregen.
Het Huis van Bewaring 2 april 1945.
‘s Ochtends was ik nog alleen in de cel van de vrouwenafdeling . De vorige dag waren de andere drie celgenoten weggehaald en zoals later is gebleken aan de IJsselkade dood geschoten Men heeft mij toen uit de cel gehaald en overgebracht naar het hoofdgebouw.
Tijdens de overbrenging was te zien dat op de binnenplaats van het gebouw de fietsen van de landwacht bewakers bepakt gereed stonden. Wij begrepen daaruit wel dat er wat gaande was.
In de grote gemeenschappelijke cel zaten een aantal gevangenen waarbij ook de hulpkok. Na enige tijd was er geen geluid meer te horen dat in tegenstelling tot andere dagen. Toe zijn wij begonnen met het drukken op de bel vanuit de cel, maar er was geen reactie van de kant van de bewaking.. Uiteindelijk is een ieder die in een cel zat begonnen met het bellen.
Het heeft echter geen reactie heeft opgeleverd van bewakingszijde omdat zij niet meer aanwezig waren. . ; Na een kort beraad is er overlegd dat het voor ons beter zou zijn en dat wij moesten proberen om weg te komen, voordat de SD wat zou gaan beginnen. De hulpkok vertelde ons dat er sleutels van de cellen in de kast van de keuken lagen.
Er is toen een ruitje van het raam ingeslagen, en naar een voetganger, die op het zandpad langs de Vispoortgracht liep, geroepen of hij naar een bepaald adres wilde gaan omdat daar de sleutels van het Huis van Bewaring zouden zijn. Wij hebben geschreeuwd dat de bewaking was verdwenen Of er wat gebeurd is hebben we niet geweten en niet afgewacht.
In die bewuste cel waar wij in waren stond een zware houten tafel en dito bank. Omdat wij nogal haast hadden om weg te komen is besloten om te proberen met die bank de deur te forceren. Afgesproken was dat als het zou lukken de deur te rammen, onze kok de cellen zou openen en de vrouwen eerst te laten vertrekken en daarna de mannen.
Als het zou lukken dan zouden twee man als eerste naar buiten gaan om de bewaking” trachten er van te overtuigen dat het beter is om maar niets te ondernemen. Met heel veel lawaai is de celdeur geforceerd en zijn wij naar de keuken gegaan daar heeft de kok de sleutels gepakt en is de cellen gaan openen.
In de keuken was de binnendeur van de keuken naar de gang op slot gedaan. Er hing naast die deur aan de muur een grote bijl, die is onder de scharnieren van de deur gezet door de bijl te gebruiken als hefboom is de deur uit het kozijn gehaald. Toen konden we in elk geval verder.
Wij wisten dat er voor de ramen van de directeurskamer geen tralies zaten. Dus zijn we vanuit die kamer onder het raam door naar buiten gegaan. De bewaking buiten was ook niet meer aanwezig, maar wel liepen er twee politieagenten vanaf het gerechtsgebouw voor het Huis van Bewaring langs. Zij gingen gelukkig verder zonder naar ons om te kijken. Dus gingen wij ook maar, want tot zo ver was het allemaal goed gegaan en ben ik richting mijn huis gelopen. Onderweg kwam ik mijn ouders tegen, die waren op weg naar het huis van bewaring om mij brood te brengen. Wij zijn toen langs verschillende wegen verder naar huis gegaan.
Een ex-gevangene.