Het beitelhuisje, een verre voorvader van het beroemde New Yorkse Flatiron Building. Hier zowel als daar wordt de vorm gedicteerd door een onhandig driehoekig bouwterrein. Dit ontstaat als twee straten in een scherpe hoek samenkomen.  Dit beitelhuisje splitst de Oude Wand en het Armenhage, de smalle kant van het huisje wijst in de richting van de Beukerstraat. Al in 1516 wordt dit terrein genoemd “de beitel van het convent”. Het erachter gelegen Oude Convent werd opgeheven in 1582 toen het nog maar twee bewoonsters had. Het is een rijksmonument en in bezit van het Wijnhuisfonds in Zutphen sinds 1963.

Dreigende sloop

Ontpleistering tijdens de restauratie brengt in de gevel aan het Oude Wand diverse raamsoorten aan het licht. Er zijn ontlastingsboogjes van oudere gotische ramen. In de gevel aan het Armenhage een paar complete, dichtgemetselde gotische bakstenen ramen aan het licht. Ook wordt ontdekt dat het tuitgeveltje van de smalle, één raam brede voorgevel oorspronkelijk in- en uitgezwenkte ruggen en pinakels heeft gehad, vergelijkbaar met Sprongstraat 13. 
In 1635 heeft een grote verbouwing en nieuwbouw plaats gehad waarbij de gotische vensters zijn dichtgemetseld en een gelige kalklaag is aangebracht.
Het pand wordt in 1963 aangekocht door het Wijnhuisfonds wanneer de sloop dreigt. Er volgt een lange en moeizame periode voordat uiteindelijk de restauratie in 1973-1975 plaats vindt.

Meningsverschil

Bij de restauratie ontstaat met de Rijksdienst voor de Monumentenzorg (subsidiegever) een principieel meningsverschil. De Rijksdienst wil het pand terug restaureren naar de gedaante van direct na de verbouwing in 1635. Het Wijnhuisfonds wil echter de hele bouwgeschiedenis weerspiegeld in het huis tonen en maakt er bezwaar tegen, zeldzaam geworden overblijfselen uit een vroegere bouwperiode om der wille van de uniformiteit van het geheel onder een kalklaag te bedekken. Uiteindelijk wordt een compromis bereikt, de gotische ramen aan het Armenhage komen terug maar de gevels rondom worden met een gelige kalk behandeld. Uiteraard komt het charmante topgeveltje, met zijn vijf pinakels, terug. 

Bakkerij, Goudsmit

Tussen 1898 en 1921 was er een bakkerij in Het Beitelhuisje. In 1921 is de bakkerij omgebouwd tot woon- en slaapkamer en heeft het als woonhuis gediend tot 1975. Er heeft een bakker, koopman, naaister en papierbewerker in gewoond. In 1975 zijn er een goudsmid en kunstenares komen wonen die er tot 2016 hebben gewoond.

In 2017 heeft een inpandige renovatie plaatsgevonden, waarbij een kleine verduurzamingsslag is gemaakt en de buitenkant is gewit.

Huidige bewoners

De huidige bewoners zijn Judith de Boer, multimedia-kunstenares en haar zoon Mika. De kunstenares was benieuwd naar de geschiedenis van dit huisje en heeft een website (www.beitelhuisje.nl )opgezet om een ieder die interesse heeft te informeren. 
Mocht u nog meer informatie hebben over dit huisje en zijn geschiedenis, anecdotes of foto’s, dan houden wij (de huidige bewoners) zich van harte aanbevolen. Zij zien graag een mailtje van u.

Onderzoek

In 2020 deden twee studenten uit Zutphen onderzoek naar de ontstaansgeschiedenis het Beitelhuisje. Zij hebben documenten gevonden die stammen uit halverwege 1300. Het blijkt dat het Beitelhuisje als voorbeeld heeft gediend voor een beroemd ‘Beitelhuis’ in New York. Volgens de documenten van het Wijnhuisfonds is het Beitelhuisje voor het eerst vermeld in een akte van 1559, volgens welke het huis aan het eind van de Turfstraat ligt, voor de stenen brug. Dit betreft in mijn optiek (Paul Ploegman KijkopZutphen) het andere voorbeeld van een beitelhuis aan de Oude Wand 1. 

Bronnen

Architect D. Wijna. Bijdragen van het Prins Bernhardfonds en de Stichting Edwina van Heek.

Literatuur Jaarverslag Wijnhuisfonds 1975, blz 14-15.

Www.beitelhuisje.nl