Beekstraat parallel aan de Berkel
Beekstraat/Waterpoort: Het achterste gedeelte van de Beekstraat langs de Berkel heet in de volksmond nog steeds De Komme. De stad had hier in de middeleeuwen tot elf kommen of looiersputten die werden verpacht aan looiers/schoenmakers.
Op de oudste kaart van Zutphen is de plaats van de kommen als een vierkant te zien. Op een andere oude kaart zijn zelfs enige kommen ingetekend. De markt voor hoornvee en de slachtplaats lag aan de overkant van het water [nu Hagepoortplein]. De slagers waren verplicht de huiden eerst in Zutphen aan de looiers aan te bieden.
Bij opening van de kommen – de huiden moesten worden gekeerd – zullen de putten fors hebben gestonken. In de maanden april/mei moest verse eek, gemalen eikenschors, worden toegevoegd. De oliemolen werd in die maanden ‘omgebouwd’ tot eekmolen.
De jofferen in het Rondeel [1334] op de hoek bij de Bovenste Bergh [Waterpoort] kregen bij noord – westenwind de volle laag. De steden verplichtten de looiers hun huiden twee jaar in de putten te laten ten einde een kwaliteitsprodukt te garanderen.
Door de valdeuren [hameien] in de waterpoort met windassen die boven op de omloop stonden neer te laten kon men het Berkelwater ophouden en de oostkant rond de stad onder water zetten. Normaal gingen de deuren alleen ’s nachts dicht waardoor men water voor de stadsmolen ophield en mocht hopen op paling in de fuiken. Dat viswater in de Beke werd door de stad verpacht. De hoektorentjes op de waterpoort heten Arkeltorentjes vanwege de kantelen. De geblokte rand □-□-□ komt voor in het wapen van de /Van Arkels.
In de zestiende eeuw kwam op een hoektoren van de poort een tweede stadstorenwachter te zitten, een andere zat op de Grote kerk. Hij had een trompet en een logboek in zijn kist.
Op de oudste vogelvluchtkaart van Zutphen, in het Rijksarchief in Gelderland [eind 16e eeuw] ziet men in de Berkel voor de waterpoort een steiger met een schip. Dit zou de Barke Hessen kunnen zijn, het schip, waar de kooplui die de Berkel kwamen afzakken aanlegden. Tegenover dit schip lag de Hessenmarkt langs de Berkel. Dit was de nieuwe markt voor hut dat langs de Berkel werd aangevoerd tot uit Duitsland.
Die markt is in de plaats gekomen van De Worf aan de Warnsveldse weg. Hessenmarkt zal eerder ‘markt op de Hees’ betekenen dan Duitse markt. [Verg. Barl heze en Heze langs de Oude IJssel in Empe. Een heze was een lage oever.
